Tentoonstellingen komen steeds weer op een andere manier tot stand; met sommige kunstenaars hebben we al een jarenlange relatie en hebben we vaker mee gewerkt, andere staan al geruime tijd op ons ‘verlanglijstje’ en soms heb je plotse nieuwe ontdekkingen. Zo kwam ik het werk van Eveline Visser deze zomer tegen op de tentoonstelling Big Art in Zaandam en was meteen enthousiast. En nu, een paar maanden later, exposeert Eveline Visser in Kunstenlab.

De installatie van Eveline komt rechtstreeks uit Rotterdam en was daar te zien op Art Rotterdam. Ze heeft de installatie speciaal aangepast aan de ruimte van het Kunstenlab. Want de opstelling lijkt geïmproviseerd, bijna nonchalant en willekeurig, maar is verre van dat. Alle elementen en de hele compositie is zorgvuldig overwogen, en steeds opnieuw herschikt en zo gepositioneerd tot het Eveline’s goedkeuring kreeg. De installatie moest vanzelfsprekend passen in de ruimte en is daarom onder andere meer open gewerkt. De kleine schilderijen aan de wand vullen het werk aan.

Het werk van Eveline Visser zijn in feite ruimtelijke schilderijen; en met grote virtuositeit geschilderd. Ze vertelt verhalen in haar werk. En door de wijze waarop ze ze opbouwt lijken het decor-achtige settingen te worden en wekken de indruk van een soort vluchtigheid.

Marie-Antionette als inspiratie

De tentoonstelling heet Je suis Marie-Antoinette: een onderwerp waar Eveline Visser al vijf jaar door gefascineerd is. Marie-Antoinette is te zien als een icoon van een stuk geschiedenis dat keer op keer herschreven wordt. De jonge koningin, van Oostenrijkse afkomst, die aan haar einde is gekomen op de guillotine bij de Franse Revolutie. Aan haar kleven beschuldigingen van grote decadentie, promiscuïteit, incest en zelfs hoogverraad. Ze lijkt ook een ‘valse romantiek’ te hebben nagestreefd. Dat is mooi te zien in Hameau de la Reine: een klein, nagebouwd imitatie-boerendorpje in het park van het pompeuze Versaille. Maar dan wel met geparfumeerde schapen en als salons ingerichte boerderijtjes. Tegelijkertijd doen er ook verhalen over haar de ronde dat ze juist heel gul was.

In Evelines werk zien we een aantal elementen van deze geschiedenis. Het onthoofde lichaam van Marie-Antoinette met bloed dat uitvloeit en donkere wolken erboven. In het andere deel van de installatie zien we een grote tekst: Systeme de la Nature. Het boek dat met deze titel verscheen, veroorzaakte grote opschudding in de tijd van publicatie. Het ontkent alle geloof en grijpt terug op natuurwetten als basis voor onze morele leidraad. En daarboven een gier die bij het hoofd van Marie-Antoinette zit te wachten. En in de kleinere werken om de installaties heen, zien we ook steeds verwijzingen naar de decadentie: met de tekst decades of service.

In sommige eerdere installaties is het werk van Eveline aan alle kanten beleef- en ervaarbaar en kun je je er middenin begeven. In deze tentoonstelling zijn het heel nadrukkelijk decors, met een onbewerkte achterkant. Is dit een verwijzing naar de oppervlakkigheid die ook aan Marie-Antoinette kleeft, of gaat het over heel wat anders?

‘Taal is gevaarlijk. Taal lijkt absoluut en daardoor waar te zijn’                                                                                             Eveline Visser

In Evelines werk valt ook een groot dualisme op. Ze schildert omdat ze taal te gevaarlijk vindt. Taal lijkt absoluut en daardoor waar te zijn. In deze tijd van fake-news, memes en trollen weten we maar al te goed hoe de waarheid onder druk staat.

Voor haar staan beelden veel meer open voor een brede interpretatie. Toch gebruikt ze zelf ook taal in haar werk. Dienen deze woorden vooral als beeldelementen, als tekens die soms noodzakelijk zijn in een compositie, of is het link naar hedendaagse beeldcultuur en reclame – wat weer goed past bij de decor-achtige settingen? Of wil ze toch duiding geven en de beschouwer sturen?

Eveline zegt over het gebruik van teksten in haar werk: ‘het zijn zowel grafische elementen als ingangen tot de inhoud van het kunstwerk. Het is geen uitleg of duiding, maar laat je juist meer nadenken over wat je ziet’.

In de titel ‘Je suis Marie-Antoinette’ kan ik bijna niet anders zien dan een verwijzing naar ‘je suis charlie hebdo’. Daarmee is het ook direct heel beladen. Duidt Eveline ook op dat verband met Charlie Hebdo? Was Marie-Antoinette slachtoffer (van haar tijd)? Eveline zegt hierover: ‘Marie-Antoinette was het allemaal: martelares, verraadster, icoon, heldin, slechterik. ‘Je suis’ staat voor het feit dat we nooit maar één ding zijn, maar altijd een optelsom van eigenschappen en gedragingen’.

Eveline wijst ons nog op de hals van Maria-Antoinette, die in de installatie de vorm van heeft een flessenopener. Dit is een verwijzing naar de vele souvenirs die je vandaag de dag kunt kopen van Marie-antoinette met haar naam er op. Veel mensen kennen de geschiedenis van Marie-Antoinette niet en krijgen alleen een plat en eenduidig beeld voorgeschoteld. En zo gaan verhalen een eigen leven leiden.