Englisch text see below.

We zijn blij

We heten deze twee nieuwe tentoonstellingen in Kunstenlab in Deventer van harte welkom.
Ik zal kort ingaan op beide tentoonstellingen om de overeenkomsten te duiden in de context van deze twee op het oog zeer verschillende uitwerkingen.

We zijn zeer verheugd

We staan in deze ruimte tussen de werken van Hannes Nienhueser en Anna Raczinska in hun tentoonstelling ‘Unicode’. In de podiumruimte loopt deze expositie nog door met een installatie van Hannes en een animatie van Anna.
In de projectruimte en Kunstenlabsteeg is het grafische werk van Sjoerd Tegelaers te zien.

We zijn verbaasd

Deze woorden, uitgesproken op de opening, worden direct vertaald door een gebarentolk; niet vanwege de hedendaagse hype, maar omdat beide tentoonstellingen over gebaren gaan; kleine en grote, of soms ook zelfs grootse gebaren. Ze houden ons een spiegel voor en reageren direct op de hedendaagse maatschappij.

De tentoonstelling ‘Unicode’ suggereert een universele taal, bevraagt de codering en toont tegelijk ook de tekortkoming van onze huidige communicatieve vaardigheden en mogelijkheden. Infographics, taal, symbolen worden uit hun context gerukt en hun soms absurde licht-, lucht- en vluchtigheid wordt gevangen als een kafkaiaanse metamorfose in zwaar, lastigte bewerken materiaal.

U bevindt zich hier; X marks the spot, maar u bent hier misschien maar voor 70% aanwezig... De overige aandacht gaat uit naar de mobiel (the fear of missing out). En taat iedereen wel goed? 1,5 meter afstand; we worden geleid door routing, symbolen, lijnen, gevarenstrepen, gevarenborden en nog veel meer visuele informatie. Pictogrammen, grafieken, diagrammen, beeldstatistieken, logo’s, taal en emoticons, helemaal van deze tijd,  maar niet nieuw:

Op 11 juni 1841 publiceerde de lithograaf en uitvinder Marcellin Jobard een artikel waarin hij gebruikmaakt van het ironieteken. In het verslag Les lacunes de la typographie (De tekortkomingen van de typografie) uit 1842 beschrijft hij het gebruik van tekens om emoties in teksten over te brengen. Verticale typografische tekens werden al op 30 maart 1881 gepubliceerd in een artikel in het Amerikaanse satirisch blad Puck.

Op 19 september 1982 typte Scott Fahlman, computerwetenschapper aan de Carnegie Mellon University, de eerste :-). Dit wordt gezien als de geboorte van het emoticon. Hij gebruikte de emoticons voor het eerst op het interne bulletinboard van de universiteit. Nadat een studentengrap over een besmetting aan de universiteit voor onrust had gezorgd, was er een debat ontstaan over de grenzen van de humor binnen de instelling. Fahlman stelde een symbooltje voor om aan te geven welke boodschappen niet helemaal serieus bedoeld zijn.

Het bericht had de volgende strekking:

De smiley werd een groot succes; zelfs een icoon in de jaren 80 in de house scene,
Emoticon staat voor de samentrekking tussen emotion en icon.

Tegenwoordig is het gangbaar de emoticons weer te geven als (bewegende) afbeeldingen (animated gif). Deze trend is voornamelijk afkomstig van bulletinboards en instant messaging-programma's. Hierdoor is het onderscheid tussen emoticon en geanimeerde afbeelding voor sommige gebruikers enigszins vervaagd. In de regel zijn emoticons klein en dienen zij als aanvulling op de tekst.

We zijn geschokt

De beweging en stilstand zien we niet alleen in deze tentoonstelling van Hannes en Anna, maar ook in de werken van Sjoerd. De langzame techniek van de mezzotint zorgt voor aandacht, verstilling en bevriest een moment in de tijd. Doorspekt met verwijzingen naar zijn idool en voorbeeld Goya, maakt Sjoerd prachtige gedetailleerde, vervreemdende werken, die ons soms laten grinniken.

Het subversieve underground karakter van de grafiek viert hier hoogtij, net als bij Goya of bijvoorbeeld de pornografische prenten van Felicien Rops. Juist grafiek werd gemaakt in oplages en diende voor verspreiding; te tonen wat anders niet gezien mocht of kon worden en vaak zelfs onder de toonbank verkocht. In strijd met de heersende moraal….

Het begrip moraal (of zeden) geeft de handelingen en gedragingen aan die in een maatschappelijke context als correct en wenselijk worden gezien. Het filosofisch vakgebied van de ethiek richt zich op de vraag `wat is een goede moraal? `. Een universele moraal heeft de pretentie altijd en overal te gelden. Iets is immoreel als het ingaat tegen de op dat moment geldende maatschappelijke normen en waarden.

We zijn woedend

Sjoerd toont zich (en misschien geldt dit ook voor Hannes en Anna) als een Don Quichot, vechtend tegen windmolens, strijdend met een net iets te dolle makker; de Disney side kick waar we allemaal om moeten grinniken om het trieste verhaal van de realiteit nog enigszins dragelijkte maken. De held is toch (of volgens de held zelf in elk geval) de galante ridder op het witte paard; de echte moraalridder!

We houden van

Wellicht wel het mooiste gebaar; zeker ook in deze tijd. Woedend zijn op kleine misstappen in de samenleving gaat niet zonder dat je er bewust van bent dat iets je aan het hart gaat. Wellicht kunnen we uit het verleden leren om de toekomst te verbeteren, maar we kijken ook hoopvol vooruit en trekken lessen uit de zwart wit parabels en sprookjes van Sjoerd die alle tijdspaden doorkruisen; de kwantumfysica ten top!

We denken na over wetenschap, religie, spiritualiteit, zingeving, toeval, complot theorieën, en alles wat we maar in dit informatietijdperk aan elkaar kunnen koppelen; holisme tot de 4^e macht; ik noem dat gewoon het geloof in alchemie. Ik zie Sjoerd dan ook als een ware alchemist zoeken naar hedendaagse antwoorden, want de cognitieve reflectie over het handelen van de moraal, geldt niet voor taboe en magie in een omschrijving die ik vond…. Terwijl de werken juist allemaal iets magisch hebben!

Ik wil afronden met een stukje uitleg over mijn favoriete filosoof en een boek dat ik zelf heb stuk gelezen:
Minima Moralia, Reflections from damaged life from Theodow W Adorno uit 1951:
De titel van het werk is ontleend aan Magna Moralia, een boek over ethiek dat oorspronkelijk was toegeschreven aan Aristoteles.
In de opdracht in het boek schrijft Adorno: ‘the sorrowful science’ (een directe verwijzing en giftige pijl naar Nietzsche's The Gay Science). De volledige verhandeling heeft betrekking op ‘de lessen van goed leven’, een centraal thema in de Griekse en Hebreeuwse bronnen van de westerse filosofie. In het midden van de 20e eeuw komt Adorno, na twee wereldoorlogen, tot de conclusie dat een goed, eerlijk leven niet langer mogelijk is, omdat de samenleving inhumaan is. ’Life does not live’, start het werk, een quote uit Ferdinand Kürnberger's boek Der Amerikamüde.
Adorno laat dit zien in een serie van korte reflecties en aforismen, die gaan van alledaagse belevenissen tot verontrustende inzichten over de richting die de maatschappij opgaat in het late industriële tijdperk. Onderwerpen zijn bijvoorbeeld de subversieve beeldspraak van speelgoed, het verlaten en loslaten van familiebanden, het onbaatzuchtige karakter van onbaatzuchtigheid, het verval van het gesprek, de opkomst van occultisme en de geschiedenis van strategisch denken. Adorno laat zien hoe de kleinste veranderingen in alledaags gedrag in relatie staan tot de grootste catastrofes van de twintigste eeuw.

Dompel u onder in dit warme bad vol van visuele communicatie, kleine grapjes en veel onvoorziene omkeringen in een overdaad aan details. Kijk van dichtbij en kijk goed en gniffel samen om wat ironisch genoeg mis lijkt te zijn en misschien wel mist vandaag de dag.

Patrick Mangnus 

4 september 2020

Openingstekst bij de tentoonstellingen Unicode van Anna Raczynska en Hannes Nienhuser en de tentoonstelling Small Crimes van Sjoerd Tegelaers nog te zien tot 18 oktober in het Kunstenlab. 

We are happy
A very warm welcome to these two brand new exhibitions at Kunstenlab here in Deventer.
This introduction will give couple of hints about both exhibitions at the same time and will emphasize the contextual similarities between both different approaches.

We feel delighted
We stand here in this room amidst the new works from Hannes Nienhueser and Anna Raczinska in their exhibition ‘Unicode’. In the  stage room next door, the exhibition continues with a small intervention from Hannes and a brand new animation from Anna.
In the project space and Kunstenlab alley you will find the graphic works from Sjoerd Tegelaers.

We are astonished
My words at the opening will be signed in Dutch sign language by Peter Hagel; not because of the current hype, but because both exhibitions relate directly to big or small gestures and sometimes even gestures larger than life itself. Both exhibitions hold a mirror up to our faces and are a direct reaction on our contemporary society.
Peter is a teacher in Dutch sign language in Enschede, but he’s also a sign dancer; somebody who translates music into signs and gestures, an artform in itself.

This exhibition ‘unicode’ suggests a universal language, asks questions about code and coding and shows us the short comings of our current communication possibilities and communicative skills at the same time.
Infographics, language, symbols are cut out from their original and normal context and hence their sometimes absurd light – lightweight and volatility are captioned in an almost Kafkian metamorphosis in heavy,  hard and harsh materials.

You are here; X marks the spot, but it might be you’re only here for just 70%.... The rest of your attention goes out to your cell phone, the fear of missing out. And is everybody standing in the right place? Do we keep 1,5 meter distance? We are guided by routings, symbols, lines, striped tape, danger signs and way more visual information. Pictograms, statistics, graphics, logo’s, language and emoticons; but this isn’t new!

On the 11th of June  1841 inventor and lithographer Marcellin Jobard published an article in which he used an irony sign for the first time.
In the report ‘Les lacunes de la typographie ‘ (The short comings of typography) from 1842 he writes about the usage of signs to communicate emotions in texts and typography.

Vertical typografical signs were already published as early as the 30thn of March in 1881 in an article in the American satirical magazine Puck.

On the 19th of september in the year 1982 computer scientist Scott Fahlman From the Carnegie Mellon University typed the first : -) For what we now all know as the smiley. This is widely considered as the birth of the emoticon.
He used the emoticon for the first time on the internal bulletin board at the university. Note the contemporary connotation of this remark: After a student prank about contamination from a virus on the university, which spread a lot of concern , a debate rose about the boundaries of humour within the institution.
Fahlman suggested a symbol to mark messages which weren’t meant as dead serious.

The message went as follows:

The smiley became a huge succes; even an icon during the 80’s house, dance and techno scene.
The word emoticon itself is a derivement from two words ‘ emotion’ and ‘ icon’ which both leave a slightly bitter taste nowadays. A bitter happy pill to swallow; try for example to ship this one over fysically!

Nowadays it is highly fashionable to send emoticons as moving images; the so called GIF animations. Even in this exhibition, we find ourselves amongst a GIF animation as we are the moving objects.
For some users the difference between an emoticon and animated image disappeared. Normally an emoticon is smaller and it serves as an addition to text.

We are shocked
The movement and stillness is not only shown  in this exhibition from Hannes and Anna, but also in the graphic works of Sjoerd Tegelaers. The slow technique of the mezzotint Sjoerd uses to create his work, captures the attention, stillness and therefor freezes a moment in time. Filled with references from his exemplary master artist and idol Goya, Sjoerd creates beautifully detailed works, which let us chuckle softly in an alienated way.

The subversive underground character of the graphic arts is contemporary again in this show. It can be compared to Goya’s series of etchings or Felicien Rops pornographic and erotic prints for example. Graphic art was made to be spread out; art for the masses or for propaganda purposes. But as we spoke about Rops and Goya, these prints were meant to be seen, but because of the moral or suppression of ‘good manners’ of that time, in secrecy shown in back rooms and sold from under the counter.

The concept of moral and ethics discusses the human activity and behaviourism in a social context which are considered desirable.
The phylosophical specialisation of ethics is mainly about the question: Wat is a good Morale? A universal morale pretends to have the same outcome no matter the social context and environment. Something is considered immoral when it opposes the social rules and values at that time.

We are furious
Sjoerd shows himself (and maybe this can be accounted for Hannes and Anna as well) as a Don Quichot, fighting against windmills. Together in battle with a companion that seems slightly absurd, the Disney side kick we all have to giggle about; just to give a slight hint of relativity to a sad, sad story. Only this side kick makes the reality bareable.
The hero is (or at least according to the hero himself) the galant knight on the white horse; a true paladin!

We sincerely love
Maybe the most soft and gentle gesture; open and warm especially in these times.
Furious feelings about small errors and injustices in our society cannot exist without being aware of the things we care for. Maybe we can learn from the past to improve the future in our present days.
We also have our heads up high to stretch out and look into the future with a hopeful gaze, because we have some lessons learned from the black and white contemporary parable and fairy tales by Sjoerd. In his prints past, present and future cross each other; Time travelling and Quantum Physics to the max!

We think hard
We think hard about science, religion, spirituality, rendition, coincidence, complot theories and everything what’s in our reach in this era of information and what we can tie together as new ways of thinking and living: Holism to the 4^th power. I regard Sjoerd as a true alchemist in search of contemporary answers, because the cognitive reflection about moral and morality excludes taboo and magic, according to a line I found on the internet….. and whatever appears on the internet is reality and reality is true. But it opposes my opinion that all works by Sjoerd have some radiant magic captured in the print and it radiates out to all viewers.

I would like to close this talk with a small explanation about what I consider my favourite phil from his book Minima Moralia, or subtitled Reflections from Damaged life, written in 1951, after two world wars…

The book takes its title from Magna Moralia, a work on ethics that was traditionally attributed to Aristotle, though modern scholarly consensus attributes it to a later, though sympathetic, writer. As Adorno writes in the Dedication, the "sorrowful science" (a pun on Nietzsche's The Gay Science) with which the book is concerned is "the teaching of the good life",  a central theme of both the Greek and Hebrew sources of Western philosophy. In the mid-20th century, Adorno maintains that a good, honest life is no longer possible, because we live in an inhuman society. "Life does not live", declares the book's opening epigram, a quotation from Ferdinand Kürnberger's book Der Amerikamüde. Adorno illustrates this in a series of short reflections and aphorisms into which the book is broken, moving from everyday experiences to disturbing insights on general tendencies of late industrial society. Topics considered include the subversive nature of toys, the desolation of the family, the ungenuinness of being genuine, the decay of conversation, the rise of occultism, and the history of tact. Adorno shows how the smallest changes in everyday behaviour stand in relation to the most catastrophic events of the twentieth century.

Dive into a warm bath filled with visual communication, small jokes, a lot of twists and an overload in details. Look closely and chuckle together about what seems to be ironically wrong and missing nowadays.

We say cheers
Celebrate these exhibitions with us and interpret the sign language handed here in many subtle gestures.
«The English language, complete with irony, satire, and sarcasm, has survived for centuries without smileys. Only the new crop of modern computer geeks finds it impossible to detect a joke that is not Clearly Labelled as such.»

Patrick Mangnus